دکتری استاد محور چیست؟
دکتری «استادمحور» یا دکتری استادمحور (By Research / Supervisor-Based PhD) نوعی شیوه پذیرش و تحصیل در مقطع دکتری است که در آن، دانشجو مستقیماً زیر نظر یک یا چند استاد راهنما فعالیت پژوهشی می‌کند و برنامه‌ریزی اصلی دوره بر پایه‌ی پروژه‌های تحقیقاتی استاد شکل می‌گیرد، نه صرفاً دروس و آزمون‌ها.
به زبان ساده:
- در دکتری معمولی (آموزش‌محور یا آموزش–پژوهش‌محور)، ابتدا دانشجو دروس مشخصی را می‌گذراند، آزمون جامع می‌دهد و سپس وارد مرحله پایان‌نامه می‌شود.
- در دکتری استادمحور، دانشجو از همان ابتدا درگیر یک پروژه تحقیقاتی مشخص (که معمولاً توسط استاد تعریف شده یا بخشی از یک طرح کلان پژوهشی است) می‌شود و تمرکز دوره تقریباً ۱۰۰٪ روی پژوهش و تولید مقاله، ثبت اختراع یا خروجی علمی-فنی است.
ویژگی‌ها:
1. پذیرش: معمولاً نیازمند داشتن رزومه پژوهشی قوی و هماهنگی اولیه با استاد راهنماست.
2. دروس: تعداد کمی واحد نظری دارد یا اصلاً ندارد.
3. زمان: ممکن است کوتاه‌تر یا بلندتر از دکتری معمولی باشد، بسته به پیشرفت پژوهش.
4. خروجی: معمولاً چاپ مقالات ISI/Scopus، ثبت پتنت، یا حل یک مسأله صنعتی.
5. کاربرد: بیشتر در دانشگاه‌های پژوهش‌محور یا پروژه‌محور، و برای رشته‌هایی که پژوهش نقش اصلی را دارد.
جدول مقایسه دکتری آموزش‌محور و دکتری استادمحور:
ویژگی | دکتری آموزش‌محور | دکتری استادمحور |
ساختار کلی | ابتدا گذراندن واحدهای درسی زیاد (معمولاً ۱۸ تا ۲۴ واحد)، سپس آزمون جامع و در نهایت رساله. | تمرکز از ابتدا بر روی پروژه تحقیقاتی تعریف‌شده توسط استاد، با واحدهای نظری کم یا حداقلی. |
شروع پژوهش | بعد از گذراندن بخش عمده دروس و آزمون جامع. | از همان ترم اول، هم‌زمان یا حتی بدون دروس نظری. |
انتخاب موضوع | موضوع پایان‌نامه معمولاً توسط دانشجو پیشنهاد می‌شود. | پروژه و موضوع تحقیق از قبل توسط استاد یا تیم پژوهشی تعیین شده است. |
نقش استاد | راهنمای علمی و ناظر بر پایان‌نامه. | مدیر پروژه و هدایت‌کننده مستقیم کار پژوهشی روزانه. |
انعطاف موضوعی | انعطاف بالاتر، امکان تغییر یا اصلاح موضوع. | انعطاف کم، چون پروژه بخشی از یک طرح کلان یا قرارداد است. |
تمرکز اصلی | آموزش نظری + پژوهش پایانی. | پژوهش تخصصی و تولید خروجی علمی/فنی مشخص. |
مناسب برای | افرادی که نیاز به تقویت پایه علمی و گذراندن درس‌های بیشتر دارند. | افرادی که رزومه پژوهشی قوی دارند و می‌خواهند سریع وارد کار تحقیقاتی شوند. |
مزایا و معایب دکتری آموزش‌محور و استادمحور
مدل دکتری | مزایا | معایب |
آموزش‌محور | – تقویت پایه علمی با گذراندن دروس تخصصی | – زمان شروع پژوهش دیرتر است |
استادمحور | – شروع پژوهش از ترم اول | – انعطاف کمتر در انتخاب یا تغییر موضوع |
