چطور مجلات جعلی (Predatory) را سریع و مطمئن تشخیص بدیم
راهنمای کاربردی و زیبا – تشخیص در ۵–۱۰ دقیقه
چرا مهمه؟
انتشار در مجلات جعلی میتونه به رزومه، اعتبار پژوهشی و حتی حق نشر تو آسیب بزنه؛ هزینه و زمان از دست میدی و کار بازنشر یا اصلاح سخت میشه. پس بهتره قبل از کلیک روی «ارسال»، سریع بررسی کنی.
✅ ۱۲ علامت هشدارِ سریع (Red flags)
۱. دعوتهای ایمیلی ناخواسته
مخصوصاً با لحن تبلیغاتی مثل «پذیرش فوری» یا «بدون داوری منتشر میکنیم».
۲. وعدهٔ داوری/چاپ خیلی کوتاه
پذیرش در چند روز معمولاً مشکوکه.
۳. هزینهٔ APC نامشخص
فشار برای پرداخت قبل از داوری — هزینه باید شفاف و در صفحهٔ رسمی نوشته شده باشه.
۴. هیئت تحریریهٔ ناشناس
اعضای غیرقابلردیف — اسامی رو گوگل و در لینکدین/صفحهٔ دانشگاه چک کن.
۵. آدرس و اطلاعات تماس غیرحرفهای
ایمیلهایی با دامنهٔ عمومی (gmail/yahoo) یا آدرس مبهم علامت خطره.
۶. وبسایت ضعیف
پر از غلط نگارشی، لینک شکسته یا محتوای کپیشده.
۷. ادعاهای فریبنده
دربارهٔ نمایهسازی یا ایمپکت — مثلاً نوشتن «نمایهشده در ISI» بدون منبع.
۸. نداشتن ISSN یا ISSN جعلی
مجلات معتبر ISSN دارند؛ شماره را چک کن.
۹. نمایهسازی در پایگاههای ناشناس
نمایه شدن در لیستهای بینامونشان مشکوکه.
۱۰. پذیرش هر نوع مقالهای
از هر حوزه در یک شماره — نشانهٔ عدم تخصص مجله است.
۱۱. سیاست قیمتگذاری مبهم
«Open access اما باید پول بدی تا مقاله دیده بشه» یعنی مشکل وجود داره.
۱۲. پیشنهادات همکاری از افراد ناشناس
هویت نامشخص داوران یا سردبیران خطرناکه.
🛠️ چطور قدمبهقدم بررسی کنی (۵–۱۰ دقیقه)
صفحهٔ «About / Aims & Scope» را کامل بخوان
آیا مأموریت، حوزهٔ تخصصی و محدودهٔ موضوعی روشنه؟
اسامی سردبیر و اعضای هیئت تحریریه را گوگل کن
صفحهٔ دانشگاهی، ORCID، ResearchGate یا LinkedIn دارند؟
نمایهسازی را چک کن
مجلات ایرانی: فهرست وزارت علوم (journals.msrt.ir)
بینالمللی: جستجو در Web of Science، Scopus، PubMed (برای پزشکی)، DOAJ (برای OA)
ISSN و DOIها را بررسی کن
وجود و اعتبار ISSN را در پایگاه ISSN و CrossRef ببین.
چند مقالهٔ اخیر را بررسی کن
کیفیت نگارش، فهرست منابع و ارجاعات را ارزیابی کن.
نام مجله را با واژههای کلیدی گوگل کن
واژههایی مثل “predatory” یا “scam” — ببین دیگران چه گفتهاند.
قواعد داوری و سیاستهای اخلاق نشر را بخوان
آیا شفافاند؟ (COPE، plagiarism policy)
آدرس ایمیل رسمی و دامنهٔ سایت را ببین
ایمیلهای رسمی با دامنهٔ مجله بهتر از gmail/yahoo هستند.
تذکر سریع:
اگر در اولین نگاه چند علامت خطر دیدی — بهتره ارسال رو متوقف کنی و بیشتر تحقیق کنی.
🧾 منابع و ابزار مفید (که سریع میتونی چک کنی)
DOAJ
فهرست مجلات دسترسی آزاد معتبر
Scopus / Web of Science
نمایههای بینالمللی (معمولاً دسترسی دانشگاهی لازم است)
PubMed / MEDLINE
برای حوزهٔ پزشکی و زیستپزشکی
journals.msrt.ir
مجلات مصوب وزارت علوم (برای مجلات ایرانی)
CrossRef / ISSN
برای بررسی DOI و ISSN
گوگل و لینکدین
برای بررسی سوابق اعضای هیئت تحریریه
اگر قبلاً مقاله فرستادی یا پذیرش گرفتی — چه کار کنی؟
اگر هنوز پول پرداخت نکردی
فوراً پرداخت رو متوقف کن و بررسی کامل انجام بده.
اگر پول پرداختی یا مقاله چاپ شده
ابتدا با استاد راهنما یا دفتر نشر دانشگاه مشورت کن.
شواهد (ایمیلها، فیش پرداخت، صفحهٔ پذیرش) را ذخیره کن.
از سردبیر مجله رسماً درخواست کن مقاله را پس بگیرند یا بازگردانند.
اگر پاسخ ندادند، موضوع را به واحد حقوقی دانشگاه، پلیس سایبری یا بانک گزارش بده.
در صورت تمایل به بازنشر
قبل از ارسال به مجلهٔ معتبر، وضعیت نشر قبلی را شفاف کن — برخی مجلات بازنشر بدون افشا را قبول نمیکنند. حتماً با سردبیر جدید مشورت کن.
اگر DOI یا شمارهٔ صفحه اختصاص یافته
مشورت با دفتر نشر دانشگاه و کمک حقوقی ممکن است لازم باشه.
سلام،
من مقاله با عنوان «[عنوان مقاله]» را در تاریخ [تاریخ ارسال] به نشانی شما ارسال کردم و اخیراً متوجه شدم که برخی مسائل شفافیت/اعتبار دربارهٔ مجله وجود دارد. خواهشمندم راهنمایی کنید فرآیند رسمی بازپسگیری مقاله و استرداد هزینه (در صورت پرداخت) چگونه انجام میشود. ضمناً تمایل دارم کلیه مکاتبات مکتوب بین ما محفوظ بماند.
با احترام،
[نام کامل] — [ایمیل] — [مؤسسه/گروه پژوهشی]
نکات کوتاه و عملی (جمعبندی)
قبل از ارسال، ۵–۱۰ دقیقه تحقیق کن — زمانبر نیست و تورم ریسک کار رو کم میکنه.
همیشه قبل از پرداخت، از وجود فرایند داوری استاندارد و اعضای هیئت تحریریهٔ معتبر مطمئن شو.
از دعوتهای ایمیلی خیلی پرزرقوبرق احتیاط کن.
اگر تردید داشتی، از همکار یا استاد باتجربه بپرس — بهتر از پشیمونی بعدیه.
فیلدهای نمایش داده شده را انتخاب کنید. دیگران پنهان خواهند شد. برای تنظیم مجدد ترتیب، بکشید و رها کنید.