فرایند چاپ کتاب
مراحل چاپ کتاب در انتشارات یافته
قطع کتاب و انواع قطع کتاب
قطع کتاب به اندازه و ابعاد آن گفته می‌شود. انتخاب قطع مناسب به محتوای کتاب، نوع مخاطب و جنبه‌های فنی چاپ بستگی دارد. در ادامه، انواع رایج قطع کتاب آورده شده است:
۱. قطع رحلی
اندازه: ۲۱ × ۲۸ یا ۲۳ × ۳۰ سانتیمتر
ویژگی‌ها: مناسب برای کتاب‌های درسی، هنری، دایرةالمعارف‌ها و مجلات
۲. قطع وزیری
اندازه: ۱۷ × ۲۴ سانتیمتر
ویژگی‌ها: رایج‌ترین قطع برای کتاب‌های دانشگاهی، پژوهشی و علمی
۳. قطع رقعی
اندازه: ۱۴ × ۲۱ سانتیمتر
ویژگی‌ها: پرکاربرد برای کتاب‌های عمومی، ادبی، داستانی و روانشناسی
۴. قطع جیبی
اندازه: ۱۰ × ۱۴ یا ۱۲ × ۱۶ سانتیمتر
ویژگی‌ها: کوچک و قابل حمل، مناسب برای کتاب‌های راهنما، شعر و جیبی
۵. قطع خشتی
اندازه: ۱۹ × ۱۹ یا ۲۲ × ۲۲ سانتیمتر
ویژگی‌ها: شکل مربعی، مناسب برای کتاب‌های کودک، هنری و آموزشی
۶. قطع بیاضی (افقی)
اندازه: عرض بیشتر از ارتفاع
ویژگی‌ها: مورد استفاده در کتاب‌های طراحی، موسیقی و برخی کتاب‌های کودکان
۷. قطع سلطانی
اندازه: ۳۰ × ۴۵ سانتیمتر
ویژگی‌ها: قطع بسیار بزرگ، مناسب برای کتاب‌های نفیس و هنری
۸. قطع پالتویی
اندازه: ۱۱ × ۲۲ سانتیمتر
ویژگی‌ها: باریک و کشیده، مناسب برای کتاب‌های سبک و کاربردی
قطع های استاندارد کتاب در ایران
در ادامه شما را با رایج ترین قطع های کتاب در ایران آشنا خواهیم ساخت که آن را در قالب یک جدول برای شما فراهم آورده ایم.
نام قطع نشریه | ابعاد به سانتیمتر قبل از برش | ابعاد حدودی استاندارد | تعداد صفحه در یک طرف کاغذ | کاغذ پیشنهادی جهت شیت بندی |
اندازه قطع وزیری کتاب | ۲۳٫۵× ۵/۱۶ | B5 | ۸ | ۵۰×۷۰ |
اندازه قطع رقعی | ۲۱٫۲× ۱۴٫۱ | A5 | ۸ | ۶۰×۴۵ |
ابعاد قطع ربعی | ۱۶٫۵× ۱۲ | B6 | ۱۶ | ۵۰×۷۰ |
سایز قطع رحلی | ۲۸× ۲۱ | A4 | ۴ | ۶۰×۴۵ |
اندازه قطع رحلی بزرگ (مدیران) | ۳۳× ۲۴ | B4 | ۴ | ۵۰×۷۰ |
ابعاد قطع خشتی بزرگ | ۲۲× ۲۲ | – | ۶ | ۵۰×۷۰ |
سایز قطع خشتی کوچک | ۱۹× ۱۹ | – | ۶ | ۶۰×۴۵ |
سایز قطع جیبی | ۱۵× ۱۱ | – | ۱۶ | ۴۵×۶۰ |
اندازه قطع پالتویی بزرگ | ۲۲× ۵/۱۱ | – | ۱۲ | ۵۰×۷۰ |
ابعاد قطع پالتویی کوچک | ۱۹× ۱۰ | – | ۱۲ | ۶۰×۴۵ |
اندازه استاندارد حاشیه های کتاب برای انواع قطع کتاب
قطع | حاشیه خارجی | حاشیه داخلی | حاشیه از پایین | حاشیه از بالا |
سایز رقعی و قطع وزیری | ۲۳ | ۲۳ | ۲۵ | ۳۰ |
قطع کتاب رحلی تک ستون | ۳۰ | ۲۵ | ۳۰ | ۴۰ |
اندازه کتاب قطع پالتویی و خشتی | ۲۳ | ۲۲ | ۲۰ | ۲۰ |
قطع جیبی | ۲۵ | ۲۰ | ۲۵ | ۲۰ |
انواع چاپ کتاب
چاپ کتاب انواع مختلفی دارد که بر اساس روش چاپ و تیراژ موردنیاز انتخاب می‌شود. در ادامه، انواع چاپ کتاب را بررسی می‌کنیم:
۱. چاپ افست (Offset Printing)
ویژگی‌ها:
مناسب برای تیراژ بالا (بیش از ۱۰۰۰ نسخه)
کیفیت چاپ بالا و یکنواخت
هزینه چاپ پایین‌تر در تیراژ بالا
نیاز به تهیه زینک (پلیت) دارد و تغییر محتوا پس از چاپ دشوار است
کاربردها: کتاب‌های درسی، دانشگاهی، عمومی و کتاب‌هایی با تیراژ بالا
۲. چاپ دیجیتال (Digital Printing)
ویژگی‌ها:
مناسب برای تیراژ کم (چند نسخه تا چند صد نسخه)
امکان چاپ نسخه‌های سفارشی و شخصی‌سازی‌شده
سرعت چاپ بالا
هزینه هر نسخه بالاتر از افست است
کاربردها: چاپ کتاب‌های محدود، سفارشی، خودچاپی (Self-Publishing)
۳. چاپ ریسوگراف (Risograph Printing)
ویژگی‌ها:
هزینه کمتر نسبت به چاپ دیجیتال
مناسب برای تیراژ متوسط (۵۰ تا ۵۰۰ نسخه)
کیفیت قابل قبول ولی پایین‌تر از افست
محدودیت در چاپ رنگی دارد
کاربردها: چاپ کتاب‌های کارگاهی، جزوات درسی، کتاب‌های غیردائمی
۴. چاپ فلکسو (Flexography Printing)
ویژگی‌ها:
مناسب برای چاپ روی سطوح مختلف مانند کاغذ، پلاستیک و پارچه
سرعت بالا و هزینه مناسب در تیراژ انبوه
کیفیت تصویر نسبت به افست پایین‌تر است
کاربردها: کتاب‌های بسته‌بندی، برچسب‌ها، مجلات خاص
۵. چاپ لترپرس (Letterpress Printing)
ویژگی‌ها:
روش سنتی با برجسته‌سازی حروف
مناسب برای کتاب‌های هنری و نفیس
هزینه بالا و محدودیت در تیراژ
کاربردها: کتاب‌های نفیس، کارت دعوت، کتاب‌های دست‌ساز
۶. چاپ جوهرافشان و لیزری (Inkjet & Laser Printing)
ویژگی‌ها:
مناسب برای چاپ‌های خانگی و تعداد کم
امکان چاپ رنگی و سیاه‌وسفید
هزینه بالاتر برای هر صفحه در تیراژ بالا
کاربردها: نسخه‌های نمونه‌ای از کتاب، پرینت‌های شخصی
انتخاب نوع چاپ به چه عواملی بستگی دارد؟
تیراژ: برای تعداد بالا، افست بهتر است؛ برای تیراژ کم، دیجیتال مناسب‌تر است.
هزینه: در تیراژ بالا، چاپ افست ارزان‌تر می‌شود.
زمان: چاپ دیجیتال سریع‌تر از افست است.
کیفیت: افست کیفیت بالایی دارد، درحالی‌که دیجیتال برای چاپ سریع و شخصی‌سازی مناسب است.
نوع کاغذ و جلد: برخی روش‌ها محدودیت‌هایی در انتخاب نوع کاغذ دارند.
مراحل چاپ کتاب در ایران
مراحل اخذ مجوز چاپ کتاب در ایران
برای چاپ و انتشار یک کتاب در ایران، باید چندین مجوز از نهادهای مربوطه دریافت کنید. در ادامه مراحل اخذ مجوز چاپ کتاب را توضیح می‌دهیم:
۱. دریافت شابک (ISBN) از خانه کتاب و ادبیات ایران
· شابک (شماره استاندارد بین‌المللی کتاب) یک شناسه منحصربه‌فرد برای کتاب است.
· ناشران رسمی شابک را از خانه کتاب و ادبیات ایران دریافت می‌کنند.
· سایت خانه کتاب: www.ketab.ir
۲. دریافت فیپا (فهرست‌نویسی پیش از انتشار) از کتابخانه ملی
· فیپا فهرست‌نویسی اطلاعات کتاب در کتابخانه ملی است و باید قبل از چاپ دریافت شود.
· اطلاعاتی مثل عنوان، نام نویسنده، ناشر، سال انتشار و موضوع کتاب در این مرحله ثبت می‌شود.
· برای دریافت فیپا باید فایل نهایی کتاب را در قالب PDF یا Word به همراه شابک ارسال کنید.
· سایت کتابخانه ملی: www.nlai.ir
۳. اخذ مجوز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
· وزارت ارشاد کتاب را بررسی و تأیید می‌کند که محتوای آن مطابق با قوانین کشور باشد.
· ناشر از طریق سامانه اداره کتاب وزارت ارشاد درخواست مجوز را ثبت می‌کند.
· کتاب توسط کارشناسان بررسی شده و در صورت نیاز، اصلاحاتی پیشنهاد می‌شود
· پس از تأیید، مجوز انتشار صادر می‌شود.
· سامانه صدور مجوز کتاب: ketab.farhang.gov.ir
· مدت زمان بررسی: بین ۲ هفته تا چند ماه (بسته به محتوا و اصلاحات احتمالی)
۴. چاپ و صحافی کتاب
· پس از دریافت مجوز، می‌توانید کتاب را در چاپخانه به چاپ برسانید.
· جلد و صفحات داخلی باید مطابق نسخه تایید شده باشند.
· تیراژ کتاب به بودجه و استراتژی بازاریابی بستگی دارد.
۵. اعلام وصول و توزیع کتاب
· اعلام وصول به این معنی است که پس از چاپ، نسخه‌ای از کتاب به وزارت ارشاد ارسال شود.
· پس از چاپ، ۵ نسخه از کتاب به خانه کتاب و ادبیات ایران و ۲ نسخه به کتابخانه ملی ارسال می‌شود.
· این مرحله نشان‌دهنده تکمیل فرآیند قانونی انتشار است.
· سامانه اعلام وصول: ketab.farhang.gov.ir
جمع‌بندی سریع مراحل اخذ مجوز چاپ کتاب:
۱. دریافت شابک از خانه کتاب و ادبیات ایران
۲. دریافت فیپا از کتابخانه ملی
۳. اخذ مجوز چاپ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
۴. چاپ و صحافی کتاب در چاپخانه
۵. اعلام وصول و توزیع کتاب
