عنوان: محدودیت فقهی-حقوقی غربالگری در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت پدیدآور: مریم حاتمی‌قلعه‌زو ویراستار: نسیم ناصری‌مقدم ناشر: تهران: یافته سال نشر: ۱۴۰۴ مشخصات ظاهری: ۱۰۴ صفحه شابک: 978-622-8705-30-9 نوع مدرک: کتاب؛ رکورد فیپا موضوع‌ها:
غربالگری ژنتیک — جنبه‌های مذهبی — اسلام
Genetic Screening — Religious Aspects — Islam
غربالگری ژنتیک — قوانین و مقررات — ایران
Genetic Screening — Law and Legislation — Iran رده‌بندی کنگره: BP198/6 رده‌بندی دیویی: 297/379 شماره کتابشناسی ملی: 10192222
کتاب «محدودیت فقهی-حقوقی غربالگری در قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» پژوهشی تخصصی در حوزه فقه، حقوق پزشکی و سیاست‌گذاری جمعیتی است که به بررسی سازوکارهای قانونی جدید مربوط به غربالگری جنین و پیامدهای فقهی و حقوقی آن می‌پردازد.
نویسنده با توجه به تصویب «قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت»، به‌ویژه مواد ۵۳ و ۵۶ که محدودیت‌های جدی برای ارجاع مادران باردار به غربالگری ایجاد کرده‌اند، تلاش می‌کند نشان دهد این محدودیت‌ها چه پیامدهایی در حوزه حق بر سلامت، حقوق بیمار، سیاست‌های جمعیتی، و نظام درمان کشور به همراه دارد.
هدف کتاب، تبیین علمی چالش‌های فقهی و حقوقی ناشی از این محدودیت‌ها و ارائه مبنایی برای اصلاح و بازنگری بخش‌های مرتبط با غربالگری در قانون جدید است.
خلاصه محتوای کتاب (مرور فصل‌ها و مباحث اصلی)
فصل اول: مفاهیم، تاریخچه و مقررات غربالگری
در این فصل مفاهیم اصلی مانند حق بر سلامت، غربالگری، ناهنجاری جنینی، سقط جنین و مفاهیم مرتبط همچون عسر و حرج، ضرر و سقط درمانی تعریف میشود. سپس تاریخچه غربالگری در جهان و ایران بررسی شده و نشان داده میشود که غربالگری چگونه در نظام بهداشتی-درمانی به ابزار مؤثری برای پیشگیری از تولد نوزادان دارای ناهنجاری تبدیل شده است. پس از آن مقررات قبل و بعد از تصویب قانون جوانی جمعیت تشریح میشود.
فصل دوم: انواع ناهنجاری‌های جنینی، روش‌های غربالگری و مبانی دیدگاه‌ها
ابتدا انواع ناهنجاری‌های جنینی—با قابلیت حیات، فاقد قابلیت حیات، و منتهی به عدم شکل‌گیری انسان—بیان میشود. سپس روش‌های مختلف غربالگری، شامل روش‌های غیرتهاجمی (آزمایش سه ماهه اول، کوادمارکر، غربالگری جامع و متوالی) و روش‌های تهاجمی مانند آمنیوسنتز و CVS معرفی و تحلیل میشود. در ادامه، دیدگاه‌های موافقان (حق بر سلامت، جلوگیری از افزایش معلولیت، کاهش سقط غیرقانونی) و مخالفان (حق حیات جنین، خطای غربالگری، پیامدهای روانی برای مادر) مطرح میشود. همچنین آرای فقهای معاصر درباره غربالگری و مسئولیت‌های ناشی از آن بررسی می‌گردد.
فصل سوم: محدودیت‌های فقهی ـ حقوقی غربالگری با تأکید بر نقد قانون جوانی جمعیت
در این فصل تأثیر مواد ۵۳ و ۵۶ قانون جوانی جمعیت بر روند غربالگری تحلیل شده و نشان داده میشود که چگونه این مواد با:
دخالت قهری در امور پزشکی
حذف مسئولیت پزشک در عدم ارجاع
نبود معیار مشخص، عملاً غربالگری را محدود می‌کنند.
سپس این محدودیت‌ها از دیدگاه حقوق داخلی (قانون اساسی، منشور حقوق بیمار، حق انتخاب، منشور حقوق شهروندی) و حقوق بین‌الملل (منشور ملل متحد، اعلامیه جهانی حقوق بشر و کنوانسیون حقوق کودک) نقد میشود.
در بخش پایانی این فصل، مبانی فقهی ارزیابی غربالگری بر اساس قاعده عسر و حرج و قاعده لاضرر بحث شده و نشان داده میشود که چگونه این قواعد می‌توانند مبنایی برای تجویز یا محدودیت غربالگری باشند.
نتیجه‌گیری و پیشنهادها
در پایان، نویسنده تأکید می‌کند که محدودیت‌های شدید غربالگری می‌تواند تبعات سنگینی برای سلامت جامعه، افزایش معلولیت‌ها و رشد سقط غیرقانونی داشته باشد. همچنین توصیه‌هایی برای اصلاح قانون، تقویت دستورالعمل‌های پزشکی و توجه به ملاحظات فقهی و حقوق شهروندی ارائه می‌دهد.
