کتاب «کتاب کار درس زیستشناسی پایه دهم» تألیف مطهره‌سادات کمالی، اثری آموزشی، تمرینی و تحلیلی است که با هدف کمک به درک مفاهیم پایه‌ای و پیچیده‌ی زیستشناسی دبیرستان، به‌ویژه برای دانش‌آموزان رشته تجربی تألیف شده است. این کتاب با بهره‌گیری از نمودارها، تصاویر رنگی و تمرین‌های ساختاریافته، یادگیری را از حالت حفظی به فهم عمیق و کاربردی تبدیل می‌کند.
🧬 خلاصه محتوای کتاب
این کتاب مطابق با سرفصل‌های رسمی آموزش‌وپرورش برای پایه دهم تنظیم شده و شامل هفت فصل اصلی است که تمامی مباحث کتاب درسی زیستشناسی ۱ را پوشش می‌دهد.
فصل اول: دنیای زنده
در این فصل دانش‌آموز با تعاریف زیستشناسی، سطوح حیات، ساختار سلول، مولکول‌های زیستی (کربوهیدرات‌ها، لیپیدها، پروتئین‌ها و نوکلئیک اسیدها) آشنا میشود. نویسنده با مثال‌ها و تصاویر، نقش سلول و اندامک‌های آن مانند ریبوزوم، میتوکندری، کلروپلاست و غشا را تشریح می‌کند.
فصل دوم: گوارش و جذب مواد
در این بخش ساختار و عملکرد دستگاه گوارش انسان، از دهان تا روده بزرگ، توضیح داده شده و به گوارش در جانوران مختلف (ملخ، کرم خاکی، پرندگان، نشخوارکنندگان) نیز پرداخته میشود. مطالب به‌صورت کاربردی و همراه با نمودار دستگاه‌های گوارشی تنظیم شده است.
فصل سوم: دستگاه تنفس
این فصل به سازوکار تنفس در انسان و جانداران مختلف اختصاص دارد. مفاهیمی مانند حبابک، انتقال گازها، هموگلوبین، تنظیم تنفس، حجم‌های تنفسی و انواع روش‌های تبادل گاز در جانوران (پوستی، آبششی، تراشه‌ای) شرح داده میشود.
فصل چهارم: دستگاه گردش مواد
مطالب این فصل شامل ساختار قلب، چرخه‌ی خون، رگ‌ها، خون و لنف است. نویسنده با بیانی ساده عملکرد شبکه‌ی هادی قلب، نوار قلب (ECG) و انواع یاخته‌های خونی را تشریح می‌کند. همچنین به گردش خون در پرندگان، پستانداران و دیگر مهره‌داران اشاره شده است.
فصل پنجم: کلیه‌ها و دستگاه دفع مواد زائد
در این فصل، فرآیندهای تنظیم اسمزی، ساختار کلیه و نفرون، ترکیب شیمیایی ادرار و تفاوت دفع در جانوران مختلف توضیح داده شده است. مطالب با نمودارهای آموزشی همراه هستند تا درک فیزیولوژی کلیه‌ها آسان‌تر شود.
فصل ششم: از یاخته تا گیاه
فصل ششم مبانی زیستشناسی گیاهی را بررسی می‌کند: ساختار دیواره یاخته، پلاست‌ها، واکوئول، پلاسمودسم، انواع بافت‌ها و مریستم‌ها. این بخش پیوندی میان مباحث سلولی و گیاهی برقرار می‌کند.
فصل هفتم: جذب و انتقال مواد در گیاهان
آخرین فصل به جذب مواد معدنی، کودهای آلی و زیستی، هم‌زیستی با باکتری‌ها و قارچ‌ها، تعریق، مکش تعرق و انتقال شیره پرورده و خام در گیاهان می‌پردازد. مفاهیم با تصاویر و مراحل گام‌به‌گام بیان شده‌اند.
🎯 ویژگی‌های آموزشی کتاب
تطابق کامل با محتوای کتاب درسی زیستشناسی پایه دهم
استفاده از نمودارها و جدول‌های رنگی برای تفهیم بهتر مفاهیم
طرح سؤالات تمرینی و فعالیت‌های کلاسی در هر فصل
مناسب برای دانش‌آموزان، دبیران زیستشناسی و داوطلبان کنکور سراسری
زبانی ساده، آموزشی و قابل فهم همراه با توصیه‌های یادگیری مؤثر
🧾 جمع‌بندی
کتاب کار زیستشناسی پایه دهم اثر مطهره‌سادات کمالی، منبعی مکمل و کاربردی در کنار کتاب درسی رسمی است که با هدف تقویت مهارت مفهومی، تثبیت یادگیری و افزایش علاقه‌مندی به زیستشناسی تدوین شده است. این اثر با ترکیب آموزش، تمرین و تصویر، مسیر یادگیری دانش‌آموز را هموار و جذاب می‌سازد.
