کتاب «در قلمرو زبان و ادب پارسی؛ ویژه دانشآموزان در تمامی مقاطع تحصیلی» تألیف آیدا عباسی (تهران: انتشارات کیان دانش، ۱۴۰۲) منبعی جامع، آموزشی و کاربردی برای تقویت دستور زبان، آرایه‌های ادبی، درست‌نویسی و شناخت قالب‌های شعر فارسی است.
🧾 خلاصه محتوای کتاب
کتاب در چهار فصل تنظیم شده است و به‌صورت گام‌به‌گام به آموزش مفاهیم بنیادین زبان و ادبیات فارسی برای دانشآموزان دبستان تا دبیرستان می‌پردازد.
فصل اول – دستور زبان فارسی
در این فصل، مبانی جمله، نهاد و گزاره، انواع جمله از نظر مفهوم، فعل و ساختمان، صرف فعل‌ها، مصدر، اسم و نقش‌های آن، ضمیر، حروف و وندها با مثال‌ها و تمرین‌های کاربردی توضیح داده میشود. این فصل پایه‌ای‌ترین مباحث دستور زبان را پوشش می‌دهد و به‌ویژه برای آمادگی کنکور یا المپیاد ادبی مفید است.
فصل دوم – آرایه‌های ادبی
این بخش به بیان، بدیع و مجازهای ادبی می‌پردازد و آرایه‌هایی چون تشبیه، استعاره، کنایه، مجاز، تضاد، تکرار، سجع، ایهام، تلمیح، حسن تعلیل، تشخیص و… با مثال‌های متنوع از متون کلاسیک فارسی آموزش داده میشود. روش تشخیص هر آرایه و تفاوت میان آنها نیز توضیح داده شده است.
فصل سوم – درست بنویسیم
در این فصل نکات مهم دستور خط فارسی، نشانه‌گذاری، بندنویسی و نامه‌نگاری (اداری و خصوصی) آورده شده است. همچنین قواعد نگارشی در مورد واژه‌هایی چون است، بی، را، تر و ترین، که، می و همی و موارد استفاده‌ی همزه و نشانه‌های سجاوندی بررسی شده است.
فصل چهارم – قافیه، ردیف و قالب‌های شعری
فصل پایانی کتاب به آموزش عناصر شعر فارسی (وزن، قافیه، ردیف، تخلص) و معرفی قالب‌های گوناگون از جمله غزل، قصیده، مثنوی، رباعی، دوبیتی، مسمط، ترجیع‌بند، ترکیب‌بند و شعر نو اختصاص دارد. در هر بخش مثال‌هایی از شاعران بزرگ چون سعدی، حافظ و مولوی آورده شده تا درک مفاهیم آسان‌تر شود.
🔹 جمع‌بندی
کتاب «در قلمرو زبان و ادب پارسی» اثری آموزشی، روان و ساخت‌یافته است که با ترکیب توضیحات نظری و تمرین‌های کاربردی، برای دانشآموزان، داوطلبان کنکور و علاقه‌مندان به زبان فارسی بسیار مفید است. این اثر با نثری ساده و مثال‌های روشن، پلی میان کتاب درسی و فهم عمیق ادبیات فارسی ایجاد می‌کند.
